Sự kiện Thiên nga đen là gì?
Vậy, trước hết chúng ta hãy cùng tìm hiểu sự kiện thiên nga đen có nghĩa là gì. "Thiên nga đen" là một sự kiện hiếm gặp, không thể đoán trước và bất ngờ có quy mô lớn có thể xảy ra trên thị trường tài chính. Nassim Nicholas Taleb lần đầu tiên phổ biến nó vào năm 2007 với cuốn sách "Thiên nga đen: Tác động của điều cực kỳ khó xảy ra". Một sự kiện như vậy có ba thuộc tính chính, đó là sự hiếm gặp, tác động cực lớn và khả năng dự đoán hồi tố. Tác động của nó rất đáng kể đối với thị trường tài chính, nền kinh tế hoặc xã hội. Khi sự kiện xảy ra, thường thì người ta lý giải nó khi nhìn lại, cho rằng nó có thể được dự đoán.
Đặc điểm của Sự kiện Thiên nga đen
Các đặc điểm chính của sự kiện Black Swan làm nổi bật lý do tại sao chúng lại quan trọng và đầy thách thức như vậy. Điều này giúp hiểu tại sao chúng có tác động sâu sắc như vậy.
Độ hiếm cực cao
Thiên nga đen là một sự kiện hiếm hoi được đánh giá nằm ngoài phạm vi kỳ vọng thông thường. Chúng là những sự kiện có thể được coi là rất khó xảy ra, không có tiền lệ thuyết phục nào trong quá khứ.
Tác động nghiêm trọng
Khi các sự kiện Thiên nga đen xảy ra, tác động của chúng trở nên phi thường. Chúng có xu hướng phá vỡ thị trường tài chính, nền kinh tế, xã hội hoặc thậm chí là hệ thống toàn cầu.
Khả năng dự đoán hồi cứu
Mọi người có xu hướng rất dai dẳng này là cố gắng biện minh cho những gì đã xảy ra với lợi ích của sự sáng suốt và làm cho sự kiện có vẻ dễ đoán trước khi, trên thực tế, hầu hết các sự kiện đó đều rất khó đoán trước. Những đặc điểm này chỉ ra lý do tại sao các sự kiện Thiên nga đen khó chuẩn bị và tại sao tác động của chúng luôn sâu sắc như vậy.
Nguồn gốc của khái niệm Thiên nga đen
Thuật ngữ "Thiên nga đen" thực tế là từ đồng nghĩa với các sự kiện được phân loại là hiếm và không thể đoán trước và để lại hậu quả nghiêm trọng. Khái niệm này hiện đã được công nhận rộng rãi. Nó được đưa ra bởi Nassim Nicholas Taleb, người đã thách thức trí tuệ thông thường về rủi ro và sự không chắc chắn. Ông nhấn mạnh tác động nghiêm trọng của những sự kiện hiếm hoi này, tập trung vào cách mọi người hiểu và chuẩn bị cho chúng.
Nassim Nicholas Taleb và sự đóng góp của ông
Như đã đề cập, thuật ngữ Thiên nga đen được phổ biến bởi Nassim Nicholas Taleb, một cựu thương nhân và giáo sư tài chính. Trong tác phẩm của mình, ông mô tả cách những sự kiện hiếm hoi và chưa từng có này có thể tác động đến con người và thị trường và cách mà việc dự đoán chúng gần như là không thể. Taleb chỉ ra rằng các phương pháp tiết lộ rủi ro thông thường và các lý thuyết về xác suất đã không thể dự đoán được những sự kiện đó, do đó tạo ra cảm giác an toàn sai lầm.
Thiên nga đen: Tác động của điều cực kỳ khó xảy ra
Các sự kiện Thiên nga đen được trình bày chi tiết trong cuốn sách có tựa đề Thiên nga đen: Tác động của những điều cực kỳ khó xảy ra, xuất bản năm 2007. Taleb đã nói về những sự kiện rất hiếm này, mặc dù không thể dự đoán được, nhưng lại tạo ra những tác động không cân xứng to lớn lên thế giới. Cuốn sách này đã thách thức các quan niệm truyền thống về rủi ro và sự không chắc chắn, chỉ ra rằng việc luôn chuẩn bị cho những điều bất ngờ là điều cần thiết như thế nào. Từ đó, cuốn sách đã định hình cách suy nghĩ, ảnh hưởng đến nhiều lĩnh vực từ tài chính đến triết học.
Sự thiên vị tâm lý và các sự kiện thiên nga đen
Yếu tố tâm lý về cách chúng ta phản ứng và chấp nhận các sự kiện Thiên nga đen đóng vai trò quan trọng. Vì những sự kiện này có bản chất bất ngờ nên chúng thường kích hoạt những cảm xúc mạnh mẽ khó có thể kìm nén. Cùng với những cảm xúc khác nhau, thành kiến nhận thức cũng thường xuyên xảy ra. Thông thường nhất, các sự kiện Thiên nga đen kích hoạt thành kiến nhìn lại quá khứ và thành kiến bình thường, từ đó ảnh hưởng đến cách chúng ta phản ứng với tình huống.
Hiểu về thiên kiến nhìn lại
Sự thiên vị nhìn lại là một hiện tượng phổ biến rộng rãi được biết đến với cách tiếp cận "Tôi đã biết tất cả từ đầu". Sự thiên vị nhìn lại được giải thích là xu hướng coi các sự kiện là có thể dự đoán được sau khi chúng đã xảy ra. Hiệu ứng nhìn lại này thường cản trở mọi người điều chỉnh theo thực tế mới, tạo ra niềm tin sai lầm rằng sự kiện đó có thể dự đoán được. Điều này có thể ngăn cản các công ty và nhân viên học được những bài học thiết yếu có thể hữu ích trong tương lai.
Sự nguy hiểm của thiên kiến bình thường
Trong những tình huống không thể đoán trước, mọi người phản ứng khác nhau. Một trong những phản ứng xảy ra rộng rãi là thiên kiến bình thường. Nó khiến mọi người mong đợi rằng mọi thứ sẽ diễn ra theo cùng một cách như trong quá khứ. Thiên kiến bình thường khiến mọi người đánh giá thấp tác động của các sự kiện Thiên nga đen, do đó khiến họ bỏ qua các tín hiệu cần thiết. Vậy thiên kiến bình thường có thể ảnh hưởng tiêu cực đến mọi người hoặc tổ chức như thế nào? Vấn đề là, nếu các tín hiệu bị bỏ qua, mọi người và doanh nghiệp có thể trở nên dễ bị tổn thương trước các sự kiện bất ngờ và bất ngờ tiêu cực.
Ví dụ thực tế về các sự kiện Black Swan
Như đã đề cập, các sự kiện Thiên nga đen rất hiếm và không thể đoán trước được. Nếu chúng ta quay lại, có một số sự kiện để lại tác động tiêu cực toàn cầu. Một trong những sự kiện đó là cuộc khủng hoảng tài chính nổi tiếng năm 2008, dẫn đến cuộc khủng hoảng tài chính toàn cầu nghiêm trọng nhất. Trên thực tế, đối với các tổ chức tài chính và nhà đầu tư lớn, điều đó là không mong đợi và gây bất ngờ. Một ví dụ khác mà mọi người đều biết là đại dịch COVID-19. Đại dịch không chỉ tác động đến sức khỏe toàn cầu mà còn gây ra sự gián đoạn kinh tế toàn cầu. Hai ví dụ này cho thấy rõ ràng các sự kiện Thiên nga đen có thể ảnh hưởng sâu sắc đến con người, các tổ chức và chính phủ ở cả cấp địa phương và trên toàn thế giới, thị trường tài chính và nền kinh tế toàn cầu như thế nào.
Tác động của các sự kiện Black Swan lên thị trường và hành vi của con người
Tác động tiêu cực của Black Swan không chỉ lan rộng trên thị trường tài chính mà còn ảnh hưởng đến cá nhân, tổ chức và hành vi chung của họ. Một số kết quả chung trên thị trường là sự biến động đáng kể của thị trường và sự báo động và bối rối lan rộng.
Phản ứng của thị trường đối với các sự kiện Black Swan
Trong trường hợp xảy ra sự kiện Thiên nga đen, thị trường thường phản ứng bằng cách gia tăng biến động và bất ổn rõ ràng. Giai đoạn này thường nổi bật với tình trạng bán tháo hoảng loạn giữa các nhà đầu tư, dẫn đến sự suy giảm tài sản và tổn thất tài chính. Thanh khoản có thể bốc hơi khi những người tham gia thị trường tranh giành để bảo vệ khỏi những rủi ro được nhận thức, làm tình hình trở nên trầm trọng hơn. Vì các sự kiện có bản chất không thể đoán trước, nên các mô hình rủi ro thông thường không thể đánh giá chính xác tình hình.
Những hiểu biết sâu sắc của Taleb về sự dễ bị tổn thương của thị trường
Học giả phổ biến khái niệm sự kiện Thiên nga đen, Nassim Nicholas Taleb, đã nhấn mạnh đến tính dễ bị tổn thương vốn có của thị trường trước những sự kiện chưa từng có này. Nói cách khác, theo Taleb, thị trường không bao giờ có thể sẵn sàng cho các sự kiện cực đoan vì các mô hình tài chính truyền thống đánh giá thấp khả năng và tác động của các sự kiện như vậy. Ông cho biết việc nhấn mạnh vào hiệu quả và lợi nhuận ngắn hạn như vậy khiến thị trường trở nên mong manh hơn vì những thị trường đó không thể xem xét khả năng xảy ra sự gián đoạn thảm khốc.
Những hạn chế của mô hình dự báo trong dự báo thiên nga đen
Các mô hình dự đoán thường là những công cụ tuyệt vời có ích cho nhiều tình huống. Tuy nhiên, chúng không phải lúc nào cũng hữu ích khi dự đoán các sự kiện Black Swan. Lý do tại sao các mô hình này không đủ khả năng dự đoán các sự kiện Black Swan là vì chúng chủ yếu dựa vào dữ liệu lịch sử và xác suất thống kê, trong khi các sự kiện Black Swan lại hiếm và không thể dự đoán được. Đây là lý do tại sao các mô hình thông thường có thể đánh giá thấp khả năng và hậu quả của các sự kiện như vậy và tạo ra cảm giác an toàn sai lầm, khiến thị trường dễ bị tổn thương.
Tại sao các mô hình đầu tư truyền thống thất bại
Các mô hình đầu tư truyền thống không thể dự đoán các sự kiện Black Swan vì các tính toán của chúng dựa trên tiền lệ lịch sử và các xu hướng đã được thiết lập. Các mô hình này được xây dựng trên giả định rằng các điều kiện thị trường trong tương lai tương tự như các xu hướng trong quá khứ, điều này hóa ra lại gây hiểu lầm trong trường hợp các sự kiện chưa từng có. Hầu hết các mô hình cũng đánh giá hiệu quả thị trường và phân phối rủi ro bình thường, điều này không hợp lệ đối với các sự kiện hiếm và cực đoan.
Vai trò của trực giác trong việc ra quyết định
Trong khi các mô hình quản lý rủi ro và dự đoán thông thường không phải lúc nào cũng là công cụ đáng tin cậy để dự đoán các sự kiện Thiên nga đen, trực giác, dựa trên kinh nghiệm thị trường rộng lớn, có thể ảnh hưởng đến việc ra quyết định. Trực giác cho phép có được những hiểu biết có giá trị và thái độ linh hoạt và thích nghi hơn khi đối mặt với sự không thể đoán trước. Tuy nhiên, việc đưa ra quyết định chỉ dựa trên trực giác là một rủi ro khác, vì nó có thể bị ảnh hưởng bởi các thành kiến nhận thức và cảm xúc.
Quan điểm của Gerd Gigerenzer về cảm xúc bản năng so với các mô hình phức tạp
Một nhà nghiên cứu nổi tiếng về ra quyết định, Gerd Gigerenzer, có một quan điểm khác khi nói đến các quyết định dựa trên trực giác. Ông lập luận rằng trực giác và cảm giác thường tỏ ra hiệu quả hơn nhiều so với các mô hình dự đoán truyền thống.
Gigerenzer đảm bảo rằng khi dữ liệu có thể thiếu thông tin chi tiết có giá trị, trực giác hóa ra lại có giá trị hơn trong việc cung cấp thông tin chi tiết sâu sắc. Ông cho rằng để đạt được kết quả tốt hơn trong việc dự đoán các sự kiện Black Swan, nên duy trì sự cân bằng giữa trực giác và phân tích dựa trên mô hình.
Chiến lược đầu tư để giảm thiểu rủi ro thiên nga đen
Quản lý hiệu quả rủi ro Thiên nga đen thực sự là một thái độ chiến lược, chỉ ra những bất lợi của các mô hình dự đoán và chuẩn bị cho những sự kiện cực đoan đó. Các chiến lược đầu tư tốt nhất cũng bao gồm các danh mục đầu tư có khả năng phục hồi và thích ứng với những cú sốc bất ngờ. Điều này liên quan đến một loạt các kỹ thuật, từ đa dạng hóa đến việc áp dụng các hoạt động quản lý rủi ro. Nhận thức được các lỗ hổng có thể xảy ra sẽ bảo vệ các nhà đầu tư khỏi sự không chắc chắn và biến động.
Tầm quan trọng của sự đa dạng hóa
Đa dạng hóa là một chiến lược đầu tư rất đơn giản trong đó đầu tư được phân bổ trên nhiều loại tài sản, lĩnh vực và vị trí địa lý để giảm rủi ro. Điều này nhằm giảm thiểu khả năng một tài sản hoạt động kém và làm giảm hiệu suất của toàn bộ danh mục đầu tư. Trong trường hợp xảy ra Thiên nga đen, đa dạng hóa sẽ quản lý được tổn thất vì không phải tất cả các khoản đầu tư đều bị ảnh hưởng tương tự bởi sự kiện hiếm hoi đó. Do đó, một phần tài sản tạo nên danh mục đầu tư sẽ hoạt động tốt khi những tài sản khác không hoạt động tốt, do đó, ổn định danh mục đầu tư nói chung và giảm thiểu tổn thất tài chính.
Harry Markowitz và Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (MPT)
Harry Markowitz đưa ra khái niệm về tính tối ưu trong hồ sơ rủi ro-lợi nhuận của danh mục đầu tư thông qua đa dạng hóa. Nó chủ yếu tập trung vào việc tạo ra danh mục đầu tư cân bằng giữa rủi ro và lợi nhuận. Điều này được thực hiện bằng cách kết hợp các loại tài sản khác nhau với các mối tương quan đa dạng. Cách tiếp cận này hoặc tối đa hóa lợi nhuận cho một mức rủi ro nhất định hoặc giảm thiểu rủi ro cho một mức lợi nhuận nhất định.
Những thách thức khi áp dụng MPT vào các sự kiện Black Swan
Lý thuyết danh mục đầu tư hiện đại (MPT) cung cấp những hiểu biết có giá trị về đa dạng hóa và quản lý rủi ro, nhưng lại không hữu ích khi nói đến các sự kiện Thiên nga đen. Lý do tại sao nó không hiệu quả đối với các sự kiện không thể đoán trước là dữ liệu lịch sử và tương quan thống kê là cơ sở của MPT. Tuy nhiên, dữ liệu lịch sử không hiệu quả đối với các tình huống chưa từng có và dữ liệu mà chúng tiết lộ có thể không chính xác đối với các dự đoán trong tương lai. Do đó, MPT thường không giải quyết được các rủi ro do các sự kiện Thiên nga đen gây ra và không nên là công cụ duy nhất để ước tính tình hình thị trường.
Cân bằng giữa sự phức tạp và sự đơn giản trong đầu tư: Mẹo thực tế để xây dựng danh mục đầu tư chống khủng hoảng
Để tạo ra một danh mục đầu tư chống khủng hoảng, điều cần thiết là phải cân bằng giữa các chiến lược phức tạp và đơn giản. Đúng là các chiến lược tiên tiến có giá trị và tiết lộ những hiểu biết sâu sắc đáng kể; tuy nhiên, giữ cho chúng đơn giản và dễ quản lý là chìa khóa quan trọng để thành công. Để đạt được sự cân bằng và tạo ra một danh mục đầu tư có khả năng phục hồi trước những gián đoạn không lường trước, cần phải thực hiện một số bước nhất định, chẳng hạn như đánh giá và tái cân bằng liên tục, cũng như tránh phụ thuộc quá nhiều vào các phương pháp dự đoán.
Giám sát và cân bằng liên tục
Việc giám sát và tái cân bằng liên tục bảo vệ danh mục đầu tư khỏi các cuộc khủng hoảng không lường trước được. Đánh giá liên tục cho phép chúng tôi phát hiện ra các điều kiện thị trường thay đổi và nhu cầu điều chỉnh theo các rủi ro và cơ hội thay đổi. Đổi lại, việc tái cân bằng giúp duy trì danh mục đầu tư đa dạng và được điều chỉnh theo mức độ chấp nhận rủi ro và mục tiêu của nhà đầu tư.
Tránh sự phụ thuộc quá mức vào các mô hình dự đoán
Các mô hình dự đoán là công cụ tuyệt vời để tiết lộ những hiểu biết hữu ích, tuy nhiên, việc dựa vào chúng quá nhiều không chỉ không cần thiết mà còn có thể gây hại. Vì các mô hình dự đoán có một số hạn chế nhất định nên chúng không hữu ích để dự đoán các kịch bản cực đoan. Để đạt được kết quả tốt hơn, tốt hơn là kết hợp những hiểu biết dự đoán với các hoạt động quản lý rủi ro cơ bản.
Phần kết luận
Các sự kiện Black Swan có bản chất không thể đoán trước, có tác động lớn và thường có vẻ dễ đoán trước. Những sự kiện này cho thấy các mô hình dự đoán truyền thống bị hạn chế như thế nào trong những tình huống cực đoan. Để chuẩn bị tốt hơn cho các sự kiện Black Swan, điều quan trọng là phải nhận ra những thành kiến tâm lý và điểm yếu trong các mô hình thị trường thông thường. Bằng cách sử dụng các chiến lược hiệu quả, bao gồm đa dạng hóa, giám sát liên tục và cách tiếp cận cân bằng, bạn sẽ dễ dàng sẵn sàng cho những sự kiện không thể đoán trước này và giảm thiểu tổn thất đầu tư.
